Pompy ciepła to jedno z najczęściej wybieranych rozwiązań grzewczych w nowoczesnym budownictwie jednorodzinnym. Coraz więcej inwestorów – zarówno tych budujących nowe domy, jak i modernizujących stare instalacje – decyduje się na system powietrze-woda. Wśród dostępnych urządzeń dominują dwa warianty konstrukcyjne: pompa ciepła typu monoblok oraz pompa typu split. Choć ich zasada działania jest podobna, różnice techniczne, instalacyjne i użytkowe są na tyle istotne, że warto je dokładnie poznać przed podjęciem decyzji o zakupie.
Budowa i zasada działania
Na początek warto przypomnieć, czym w ogóle jest pompa ciepła powietrze-woda. Jest to urządzenie, które pobiera energię cieplną z powietrza zewnętrznego i przekazuje ją do instalacji grzewczej w domu – na przykład do ogrzewania podłogowego lub grzejników. Pompy ciepła wykorzystują w tym celu obieg termodynamiczny z udziałem czynnika chłodniczego, bardzo zbliżony do tego, jaki znamy z lodówek czy klimatyzatorów.
W wariancie monoblok, cały obieg chłodniczy – a więc sprężarka, parownik, skraplacz i zawór rozprężny – znajduje się w jednej obudowie zewnętrznej. Innymi słowy: jednostka monoblok to kompletne, szczelne urządzenie, które montuje się na zewnątrz budynku. Z tej jednostki do domu prowadzi już tylko instalacja hydrauliczna – czyli rury z wodą grzewczą, które trafiają do zbiornika buforowego, zasobnika ciepłej wody użytkowej lub bezpośrednio do instalacji.
W przypadku pompy typu split, urządzenie podzielone jest na dwie jednostki: zewnętrzną i wewnętrzną. W jednostce zewnętrznej znajduje się sprężarka i parownik, natomiast wewnątrz budynku umieszcza się tzw. moduł hydrauliczny ze skraplaczem, wymiennikiem ciepła i układem sterowania. Obie jednostki połączone są przewodami chłodniczymi, w których krąży czynnik roboczy – podobnie jak w klasycznej klimatyzacji typu split.
Różnice w montażu
Jedną z najważniejszych różnic między pompą monoblok a split jest sposób montażu i związane z nim wymagania formalne. Ponieważ w monobloku obieg chłodniczy jest fabrycznie zamknięty i szczelny, montaż takiego urządzenia nie wymaga uprawnień F-gazowych. Oznacza to, że montażysta nie musi mieć certyfikatu do pracy z fluorowanymi gazami cieplarnianymi. W praktyce oznacza to tańszy i szybszy montaż.
W przypadku pomp split sytuacja wygląda inaczej. Ponieważ czynnik chłodniczy musi być doprowadzony z jednostki zewnętrznej do wewnętrznej i połączony na miejscu, instalację musi wykonać osoba posiadająca uprawnienia F-gazowe. Wymaga to większej precyzji, użycia specjalistycznych narzędzi oraz wykonania testów szczelności. To wszystko przekłada się na wyższe koszty instalacji i dłuższy czas montażu.
Ryzyko zamarznięcia
Kolejnym aspektem, który warto rozważyć, jest odporność instalacji na niskie temperatury. W przypadku pomp monoblokowych, do budynku prowadzi rura z wodą grzewczą. Jeśli pompa znajduje się z dala od budynku albo dojdzie do przerwy w zasilaniu (np. awarii prądu), woda w rurach może zamarznąć, powodując poważne uszkodzenia instalacji. Z tego powodu pompy monoblok należy instalować bardzo blisko budynku (najlepiej przy samej ścianie) i zabezpieczać rurociągi izolacją termiczną lub zastosowaniem glikolu.
W pompach typu split między jednostką zewnętrzną a wewnętrzną krąży czynnik chłodniczy, a nie woda. Oznacza to, że zamarznięcie instalacji między budynkiem a pompą praktycznie nie występuje, co czyni system bardziej odpornym na ekstremalne warunki pogodowe.
Serwis i awaryjność
Pompy monoblok są z reguły łatwiejsze w obsłudze i serwisowaniu, ponieważ cała technologia chłodnicza znajduje się w jednej obudowie. Jeżeli urządzenie działa prawidłowo, a instalacja wodna jest dobrze zabezpieczona przed mrozem, ryzyko awarii jest niskie. Co więcej, dzięki fabrycznej szczelności układu chłodniczego, użytkownik nie musi martwić się o ubytki czynnika.
W systemie split występuje dodatkowe ryzyko związane z niewłaściwym wykonaniem połączeń przewodów z czynnikiem chłodniczym. Jeśli połączenie nie jest szczelne, może dojść do wycieku, co skutkuje spadkiem wydajności, koniecznością uzupełnienia czynnika i nawet uszkodzeniem sprężarki. Z drugiej strony, jeśli system został zamontowany prawidłowo przez certyfikowanego instalatora, działa równie niezawodnie jak monoblok – a często zapewnia wyższy komfort użytkowania.
Poziom hałasu i miejsce montażu
Zarówno pompy monoblok, jak i split generują hałas – przede wszystkim w jednostce zewnętrznej, gdzie pracuje wentylator i sprężarka. W przypadku splitu sprężarka znajduje się zawsze na zewnątrz, dzięki czemu w domu jest ciszej. W pompach monoblok, jeśli instalacja wodna nie jest dobrze wykonana, mogą pojawić się wibracje przenoszone do wnętrza budynku – szczególnie, jeśli pompa stoi bezpośrednio przy ścianie nośnej.
Pompy split dają też więcej elastyczności, jeśli chodzi o miejsce montażu. Jednostka wewnętrzna może być zamontowana w kotłowni, garażu, pomieszczeniu gospodarczym – a jednostka zewnętrzna w dowolnym miejscu na posesji. Monoblok, choć teoretycznie prostszy, wymaga odpowiedniego zabezpieczenia całej drogi przesyłu ciepła, co niekiedy ogranicza możliwości lokalizacji urządzenia.
Cena zakupu i eksploatacji
Różnice cenowe między pompą typu monoblok a split nie są drastyczne, jeśli chodzi o samo urządzenie. Różnice zaczynają być zauważalne na etapie montażu. Ponieważ split wymaga więcej pracy i specjalistycznych umiejętności, koszty instalacji są wyższe – nawet o kilka tysięcy złotych.
W eksploatacji obie technologie są porównywalne. Zarówno monoblok, jak i split mogą osiągać wysoką efektywność (COP), zależnie od klasy urządzenia i warunków instalacji. Większość producentów oferuje dziś pompy o podobnych parametrach energetycznych w obu wersjach.
Co wybrać: monoblok czy split?
Nie ma jednej odpowiedzi, która pompa jest lepsza. Wybór zależy od indywidualnych potrzeb, warunków technicznych oraz budżetu.
Pompa monoblok to świetna opcja dla osób, które:
- mają ograniczony budżet na montaż,
- chcą uniknąć formalności i certyfikatów F-gazowych,
- mogą zamontować urządzenie bardzo blisko budynku,
- stawiają na prostotę obsługi.
Pompa split sprawdzi się lepiej w przypadku:
- trudnych warunków zimowych,
- dużych domów z rozbudowaną instalacją,
- gdy zależy nam na maksymalnym bezpieczeństwie w ujemnych temperaturach,
- gdy dom już posiada pomieszczenie techniczne z miejscem na moduł wewnętrzny.
Podsumowanie
Pompy monoblok i split różnią się przede wszystkim budową i sposobem instalacji. Monoblok to prostsze i tańsze rozwiązanie, ale wymaga szczególnej uwagi przy zabezpieczeniu instalacji przed mrozem. Split to bardziej elastyczne rozwiązanie, które zapewnia większe bezpieczeństwo zimą, ale jest droższe i bardziej wymagające montażowo.
Jeśli stoisz przed wyborem pompy ciepła do swojego domu, nie kieruj się wyłącznie ceną. Porozmawiaj z doświadczonym instalatorem, oceń warunki techniczne budynku i weź pod uwagę swój tryb życia oraz komfort użytkowania. Odpowiednio dobrana pompa – niezależnie od wersji – posłuży Ci przez wiele lat i pozwoli realnie zaoszczędzić na kosztach ogrzewania.