Klasa betonu mówi przede wszystkim o wytrzymałości na ściskanie po 28 dniach dojrzewania. W Polsce przez lata używano oznaczeń B20, B25, B30 (stare PN-B). Po wdrożeniu normy PN-EN 206 weszły oznaczenia typu C…/…. Te światy da się bezpiecznie „przetłumaczyć”:
- B20 ≈ C16/20
- B25 ≈ C20/25
- B30 ≈ C25/30
W zapisie C x/y pierwsza liczba to wytrzymałość charakterystyczna betonu na walcu 150×300 mm (MPa), a druga – na kostce 150×150×150 mm (MPa). Historyczne „B” odnosiło się do kostki, stąd powyższe odpowiedniki.
Co naprawdę kryje się pod B20, B25, B30?
B20 (≈ C16/20)
Beton o umiarkowanej wytrzymałości. W praktyce stosowany do podkładów, podbetonów, ław i stóp fundamentowych przy typowych, niewielkich obciążeniach, warunkiem jest dobranie odpowiedniej klasy ekspozycji i poprawna pielęgnacja.
B25 (≈ C20/25)
Najpopularniejszy „uniwersał” w budownictwie mieszkaniowym. Często wybierany na wieńce, słupy, nadproża, stropy monolityczne, schody. Daje dobry kompromis między nośnością, skurczem a kosztem.
B30 (≈ C25/30)
Klasa chętnie stosowana w bardziej obciążonych elementach: smuklejszych belkach, słupach, stropach o większych rozpiętościach, fundamentach pod cięższe układy. W budynkach wielokondygnacyjnych bywa często standardem minimalnym dla elementów nośnych.
Ważne: sama klasa wytrzymałości nie gwarantuje trwałości. O odporności na mróz, wodę czy sole decydują też: środowisko pracy (klasy ekspozycji), w/c, rodzaj cementu, napowietrzenie, otulina zbrojenia, zagęszczenie i pielęgnacja.
Trwałość = klasy ekspozycji, nie tylko „cyferka”
PN-EN 206 rozdziela wytrzymałość od trwałości. Zamawiając beton, poza „C20/25” należy określić klasy ekspozycji, czyli środowisko, w jakim beton będzie pracował:
- XC1–XC4 – karbonatyzacja (suche wnętrza, na przemian mokro/sucho, zewnętrzne elementy osłonięte itp.),
- XD/XS – chlorki (sól odladzająca, woda morska),
- XF1–XF4 – mróz/rozmrażanie (od nawilgocenia po chlorki na nawierzchniach),
- XA1–XA3 – agresja chemiczna (grunty i wody o podwyższonej agresywności).
Dobór ekspozycji determinuje maksymalny współczynnik w/c, minimalną zawartość cementu, ewentualne napowietrzenie, rodzaj kruszywa i wymagania co do otuliny zbrojenia. Przykład: przy XF3–XF4 (mróz + chlorki) zwykle wymaga się betonu napowietrzonego (ok. 4–6% mikro-pęcherzyków), ograniczonego w/c i starannej pielęgnacji.
Konsystencja i pompowanie: S-klasy vs SCC
Konsystencję betonu w EN 206 opisuje się klasami opadu stożka S1–S5. W budownictwie mieszkaniowym i przy pompowaniu najczęściej wybiera się S3 (plastyczny) albo S4 (upłynniony). To ułatwia układanie w gęstym zbrojeniu i zmniejsza ryzyko „pustek”.
Uwaga na skrót myślowy: S5 ≠ beton samozagęszczalny. Prawdziwy SCC (Self-Compacting Concrete) opisuje się klasami rozpływu SF1–SF3, a nie S5. Jeśli potrzebujesz betonu, który sam wypełnia formę bez wibracji, zamów go jako SCC z odpowiednią klasą SF i dodatkowymi wymaganiami (stabilność, odporność na segregację).
Kruszywo i „Dmax” – drobiazg, który decyduje o kłopotach
Parametr Dmax to maksymalny wymiar ziarna kruszywa w mieszance. Dla elementów gęsto zbrojonych i betonu pompowanego praktyczne są wartości 16–20 (22) mm. Za duże ziarno w wąskich szczelinach, przy rurach pompy i kolanach, zwiększa ryzyko zatorów i segregacji. Za małe – bywa nieekonomiczne i podnosi skurcz. Tu liczy się dopasowanie do geometrii elementu i technologii wbudowania.
Wodoszczelność: „W8” to zwyczaj, nie norma
Wciąż spotyka się w ofertach zapisy typu „beton W8”. To historyczne oznaczenie szczelności (spoza EN 206). W obecnym podejściu szczelność osiąga się poprzez kontrolę w/c, zawartości i rodzaju cementu, domieszek uszczelniających, odpowiednie zagęszczenie i pielęgnację, a wymagania definiuje się przez warunki użytkowania (np. ekspozycje, dopuszczalny przeciek, klasę konstrukcji białej wanny). Jeśli projekt wymaga „W8”, można go potraktować jako parametr użytkowy i doprecyzować sposób weryfikacji (np. badanie penetracji wody wg odpowiedniej metody).
Pielęgnacja – warunek, by „C25/30” stało się faktem
Nawet najlepsza receptura nie pomoże, jeśli beton wyschnie lub zamarznie w pierwszych dobach. Zasady:
- Utrzymaj wilgoć i temperaturę: folia, maty, membrany pielęgnacyjne, podlewanie (bez szoku termicznego).
- Chroń przed wiatrem i słońcem (ucieczka wody = skurcz plastyczny i rysy).
- Zagęść porządnie (wibrator wgłębny/listwa), ale bez nadmiernego „mieszania” w miejscu.
- Nie dolewaj wody na budowie „dla lepszej lejności” – rozcieńczasz cement, zwiększasz w/c i osłabiasz beton.
Jak mądrze zamówić beton (checklista)
- Klasa wytrzymałości: np. C20/25 (jeśli operujesz na „B”, i tak zostanie to przetłumaczone na C-klasę).
- Klasy ekspozycji: np. XC2/XC3 dla fundamentów; XF3 dla zewnętrznej płyty narażonej na sól.
- Konsystencja: S3/S4 pod pompę; dla samozagęszczalnego – SCC SF2.
- Dmax: np. 16 mm przy gęstym zbrojeniu lub długim tłoczeniu.
- Właściwości specjalne: napowietrzony dla XF, domieszki uszczelniające, kruszywo mrozoodporne.
- Logistyka: deklarowany czas dojazdu i rozładunku, dostęp dla pompy, kolejność zrzutów.
- Weryfikacja: sposób odbioru (receptura, dokumenty zgodności, ewentualne próbki do ściskania, pomiar zawartości powietrza dla XF).
Przykładowy opis w zamówieniu:
„C20/25, XC2/XC3, S3, Dmax 16, kruszywo naturalne, w/c ≤ 0,55, cement CEM II/A-V, napowietrzenie nie dotyczy, dostawa pompą, max. 60 min od załadunku”. Dla płyty garażowej z solą: „C25/30, XF3, S4, Dmax 16, beton napowietrzony (ok. 4–6%), w/c ≤ 0,50”.
Częste mity – krótko i prawdziwie
- „Im wyższa klasa, tym lepiej.” Nie zawsze. Wyższa wytrzymałość to zwykle większy moduł i skurcz, więc bez dobrej pielęgnacji łatwiej o rysy.
- „B25 jest z natury mrozoodporny i wodoszczelny.” Nie. O tym decydują ekspozycja, napowietrzenie, w/c, receptura i zagęszczenie, nie sama klasa.
- „Plastyfikator to lanie wody.” Przeciwnie – dobra domieszka zmniejsza potrzebną wodę dla tej samej konsystencji, poprawiając trwałość.
- „Wystarczy zawibrować ‘na oko’.” Zły czas i technika wibracji potrafią zniszczyć strukturę lub zostawić pustki.
Podsumowanie
- B20, B25, B30 to stare nazwy odpowiadające mniej więcej C16/20, C20/25, C25/30 – wszystkie odnoszą się do wytrzymałości po 28 dniach.
- O trwałości decydują klasy ekspozycji i wynikające z nich wymagania (w/c, cement, napowietrzenie, kruszywo, otulina, pielęgnacja).
- Do domów jednorodzinnych najczęściej: C20/25 na elementy nośne, C25/30 dla bardziej wymagających; C16/20 do zadań pomocniczych – ale zawsze wg projektu konstruktora.
- Zamawiaj beton kompletnie (C-klasa + ekspozycja + konsystencja + Dmax + wymagania specjalne + logistyka), a otrzymasz mieszankę zgodną z potrzebami konstrukcji – nie tylko z etykietą.