Wełna drzewna (włókno drzewne) wytwarzana jest z drewna – zwykle iglastego – które mechanicznie rozwłóknia się i formuje w elastyczne maty lub płyty o różnej gęstości. Konopie izolacyjne powstają z włókien łykowych konopi siewnych, najczęściej w formie sprężystych mat. W obu przypadkach podstawą działania jest uwięzione w strukturze powietrze: to ono izoluje, a sieć włókien stabilizuje materiał.
Właściwości cieplne i komfort latem
Typowy współczynnik przewodzenia ciepła λ dla wełny drzewnej i konopi mieści się w zbliżonych przedziałach: około 0,036–0,045 W/m·K w zależności od wyrobu (mata vs płyta, gęstość, wilgotność). Różnicę czuć latem: włókno drzewne ma wysoką pojemność cieplną (drewno ~2100 J/kg·K) i często większą masę na m², co zwiększa bezwładność cieplną przegrody i opóźnia nagrzewanie poddaszy. Konopie również poprawiają komfort, bo stabilizują krótkotrwałe skoki temperatury, choć przy mniejszych gęstościach efekt bywa nieco słabszy niż w twardych płytach z włókna drzewnego.
Wilgoć i „oddychanie” przegród
Oba materiały są paroprzepuszczalne: stawiają niski opór dyfuzji pary wodnej (współczynnik μ jest kilkukrotnie niższy niż dla tworzyw), dzięki czemu przegroda może bezpieczniej wysychać. To ważne w drewnianych dachach i ścianach szkieletowych. Trzeba jednak pamiętać, że „oddychanie” nie zastępuje szczelności powietrznej i wentylacji. Od strony wewnętrznej zwykle stosuje się folię paroizolacyjną o kontrolowanym oporze (często tzw. inteligentną), a od zewnątrz – wiatroizolację o wysokiej paroprzepuszczalności. Poprawny układ warstw i staranne połączenia są równie ważne jak sam materiał.
Bezpieczeństwo pożarowe i akustyka
Wełna drzewna i konopie to materiały organiczne, dlatego pojedynczy wyrób często osiąga klasy reakcji na ogień w dolnych zakresach skali. W praktyce odporność ogniową przegrody zapewnia układ warstw (np. okładzina z płyt g-k/krzemianowo-wapiennych, odpowiednia grubość izolacji, poszycie). Projekt należy opierać na badaniach systemowych producenta. Akustycznie oba materiały sprawdzają się bardzo dobrze: włóknista, porowata struktura pochłania dźwięk powietrzny, a wyższa gęstość części płyt z włókna drzewnego pomaga też ograniczać dźwięki uderzeniowe w stropach.
Montaż i typowe zastosowania
Wełna drzewna występuje w szerokiej gamie:
- Maty elastyczne do wypełnień międzykrokwiowych, w ścianach szkieletowych i ścianach działowych.
- Twarde płyty dachowe (sarking) układane nad krokwiami – poprawiają izolacyjność, sztywność i szczelność wiatrową dachu.
- Płyty fasadowe współpracujące z tynkami paroprzepuszczalnymi.
Konopie spotyka się przede wszystkim jako sprężyste maty do poddaszy, ścian szkieletowych, stropów drewnianych i przegród wewnętrznych. Dla trwałości kształtu producenci dodają zwykle niewielki procent włókien polimerowych jako spoiwa (to istotne przy rozważaniu recyklingu).
Wykonawczo liczą się trzy zasady: (1) dokładne docięcie „na wcisk” bez szczelin, (2) ciągłość i szczelność warstwy powietrznej, (3) ochrona przed nawiewem – membrany i taśmy w newralgicznych miejscach. Cięcie wykonuje się piłą lub nożem z drobnymi ząbkami; pracuj w maskach i okularach, choć pylenie bywa mniej uciążliwe niż w części izolacji mineralnych.
Ekologia, zdrowie i koniec życia produktu
Wełna drzewna i konopie pochodzą z odnawialnych surowców i magazynują węgiel w trakcie użytkowania. Ich ślad węglowy na etapie produkcji jest zwykle niższy niż w przypadku wielu izolacji z tworzyw, a w gotowym budynku pomagają osiągać lepszy komfort letni bez energochłonnego chłodzenia. W zakresie jakości powietrza wewnętrznego renomowani producenci deklarują niskie emisje lotnych związków (sprawdzaj etykiety/atestacje). Na końcu cyklu życia możliwy jest odzysk energetyczny; recykling materiałowy bywa wykonalny w zależności od składu (udział spoiw) i lokalnych przepisów. To warto weryfikować w karcie wyrobu.
Koszty i dostępność
Wełna drzewna jest w Polsce dość szeroko dostępna – zarówno maty, jak i płyty dachowe oraz fasadowe. Konopie dynamicznie zyskują na popularności, ale wciąż zdarzają się dostawy „na zamówienie” u części dystrybutorów. Ceny przeważnie są wyższe niż najtańszych waristwowych rozwiązań z wełny mineralnej, lecz porównując koszt całego systemu (membrany, ruszt, tynki, robocizna) oraz komfort użytkowy w lecie i akustykę, bilans bywa korzystny. Kluczowe jest dobranie grubości i gęstości pod konkretną przegrodę, a nie porównywanie wyłącznie ceny za m³.
Kiedy które rozwiązanie ma przewagę
- Dachy i poddasza narażone na przegrzewanie: płyty z włókna drzewnego (sarking) zapewniają jednocześnie izolację, usztywnienie i świetny komfort latem.
- Ściany szkieletowe i przegrody wewnętrzne: maty konopne ułatwiają szczelne wypełnienie i dobrze tłumią hałas; elastyczne maty z włókna drzewnego będą równie dobrym, bardziej „uniwersalnym” zamiennikiem.
- Renowacje budynków w technologii mokrej/paroprzepuszczalnej: płyty włóknodrzewne współpracują z tynkami wapiennymi i krzemianowymi; konopie sprawdzają się jako wkłady w ścianach i stropach drewnianych.
Podsumowanie
Wełna drzewna i izolacje konopne to dojrzałe, wiarygodne technologie o niskim śladzie środowiskowym. Zapewniają porównywalną izolacyjność zimą, a dzięki pojemności cieplnej i paroprzepuszczalności poprawiają komfort latem i bezpieczeństwo wilgotnościowe przegród. Różnią się przede wszystkim formą wyrobów i masą: drewno oferuje także twarde płyty dachowe i fasadowe, konopie – wyjątkowo sprężyste maty do szczelnych wypełnień. O sukcesie decyduje projekt fizyki budowli, dopracowany montaż i komplet systemowych akcesoriów. Jeśli zależy Ci na „ekologicznej” izolacji, wybór między tymi dwiema grupami warto oprzeć na konkretnej przegrodzie, dostępności w Twojej okolicy oraz oczekiwanym komforcie przez cały rok.