Dobór właściwego wiertła decyduje o jakości otworu, trwałości narzędzia i bezpieczeństwie. Inne materiały wymagają innej geometrii ostrza, innych obrotów, a czasem także innego trybu pracy wiertarki. Poniżej znajdziesz rzetelny, praktyczny przewodnik: jakie wiertło wybrać do drewna, metalu, betonu, płytek, szkła i tworzyw oraz jak wiercić, by nie zniszczyć materiału ani narzędzia.
Drewno
Do większości prac stosuj wiertła z ostrzem centrującym (brad-point). Dają czyste wejście, precyzyjne prowadzenie i minimalizują wyrwania włókien.
- Otworki precyzyjne i „płaskie dno”: wiertła Forstnera. Uwaga: pracują na niższych obrotach, szczególnie przy dużych średnicach, inaczej łatwo przypalić drewno.
- Szybkie przewierty: wiertła piórowe (spade). Cięte szybko, ale krawędź jest bardziej surowa.
- Głębokie otwory: świdry (auger) z agresywnym odprowadzaniem wiórów.
Technika: w miękkim drewnie małe średnice lubią dość wysokie obroty; im większe wiertło, tym obroty niższe i spokojniejszy posuw. Pod sklejkę lub laminat podłóż deskę i podklej miejsce wejścia taśmą, aby ograniczyć wyrwania. Przerywaj wiercenie, by oczyścić rowki z wiórów.
Metal (stal, nierdzewna, aluminium, mosiądz, miedź)
Bazą są wiertła kręte z szybkotnącej stali HSS:
- HSS-R (walcowane) – do ogólnych prac w stalach miękkich.
- HSS-G (szlifowane) – ostrzejsze i dokładniejsze.
- HSS-Co (z kobaltem 5–8%) – wytrzymalsze na temperaturę, dobre do stali nierdzewnej i twardszych stali.
- Węglik spiekany (carbide) – bardzo twardy i kruchy; głównie do stabilnych maszyn i produkcji.
Geometria czubka: 118° jest uniwersalna (aluminium, metale miękkie), 135° typu „split point” zmniejsza skłonność do ślizgania na twardszych materiałach i ułatwia start ręczną wiertarką.
Chłodzenie i smarowanie:
- Stale i nierdzewna – olej do cięcia, niskie obroty i stały docisk. Unikaj „pocierania”, które powoduje hartowanie na zimno.
- Aluminium – lekki lubrykant (np. nafta/lekki olej), średnie obroty; często czyść rowki, bo wiór lubi się „kleić”.
- Mosiądz i miedź – wiercą się łatwo, ale potrafią „wciągać” wiertło; pomocne są wiertła stopniowe w cienkich blachach oraz lekkie sfazowanie krawędzi.
Dobre praktyki: zaznacz punktakiem miejsce wiercenia, przy większych średnicach zacznij od pilota, a blachy cienkie rozwiercaj wiertłem stopniowym – krawędź będzie gładka, bez zadziorów.
Beton, cegła, kamień
Do mineraliów używaj wierteł z płytką węglikową (widia) i trybu udarowego.
- Standardowe uchwyty: klasyczne wiertła widiowe.
- Do intensywnej pracy: system SDS-Plus/SDS-Max (lepsze odprowadzanie urobku i trwałość).
Technika: włącz udar, stosuj średnie obroty i regularnie wycofuj wiertło, by usunąć pył. W kruchej cegle rozpocznij delikatnie, z mniejszym udarem lub nawet bez, żeby nie kruszyć krawędzi.
Trafienie w zbrojenie: natychmiast przerwij wiercenie. Najbezpieczniej zmienić miejsce otworu. Jeżeli musisz przejść przez pręt, użyj specjalnego przecinaka do zbrojenia (rebar cutter) w trybie bez udaru, a dopiero potem wróć do wiertła do betonu. Nie próbuj „przebić” zbrojenia zwykłym wiertłem do metalu.
Płytki ceramiczne i gres
Na płytkach nie używaj udaru.
- Glazura i ceramika: wiertła do szkła i glazury z grotem „włóczniowym” (karbid).
- Twardy gres: koronki diamentowe, najlepiej na mokro.
Przyłóż taśmę w miejscu startu, pracuj powoli i chłodź wodą. Po przejściu przez płytkę możesz przełączyć się na wiertło do muru i – jeśli podłoże to ściana – włączyć udar, by pogłębić otwór w tynku lub betonie.
Szkło
Wierć wyłącznie wiertłami do szkła (włóczniowe lub diamentowe), bez udaru, na bardzo niskich obrotach, ze stałym chłodzeniem wodą. Podklej miejsce wiercenia taśmą i zastosuj miękki podkład. Nie dociskaj nadmiernie – szkło pęka od drgań i szoku termicznego.
Tworzywa sztuczne
Plastiki miękną od ciepła i „ciągną” krawędź.
- Używaj ostrych wierteł HSS lub wierteł stopniowych (idealne do cienkich płyt).
- Stosuj niskie do średnich obrotów, lekki posuw i częste przerwy na oczyszczenie wióra.
- Podklej powierzchnię taśmą, podeprzyj od spodu. W grubym akrylu warto nawiercić otwór pilotujący i lekko chłodzić (kropla wody/strumień powietrza).
Oznaczenia i chwyty
HSS, HSS-G, HSS-Co i „carbide” mówią o materiale/wykonaniu wiertła. Powłoki (TiN, TiAlN i inne) zmniejszają tarcie i poprawiają trwałość, ale działają optymalnie przy właściwych parametrach – sam „złoty kolor” nie gwarantuje jakości.
Chwyt dobieraj do uchwytu wiertarki: walcowy (standard), sześciokątny 1/4″ (hex) do szybkozłączy we wkrętarkach, SDS do młotowiertarek.
Technika i bezpieczeństwo
- Precyzja startu: w metalu użyj punktaka; na gładkich powierzchniach oklej miejsce taśmą.
- Otwór pilotujący: ułatwia prowadzenie przy większych średnicach.
- Obroty: ogólna zasada – drewno: im mniejsze wiertło, tym szybciej; im większe, tym wolniej. Metal: im twardszy materiał, tym wolniej. Mur: średnie obroty z udarem.
- Chłodzenie: stal/nierdzewna – olej; aluminium – lekki lubrykant; płytki i szkło – woda; drewno – bez chłodziwa, ale z przerwami na odprowadzenie ciepła.
- Usuwanie wiórów/pyłu: co kilka sekund wycofaj wiertło – poprawia chłodzenie i żywotność ostrza.
- Mocowanie: zawsze unieruchom materiał i stosuj deskę podkładową przy cienkich elementach.
- Ochrona: okulary ochronne obowiązkowo; przy wierceniu w betonie używaj nauszników oraz odciągu/odkurzacza (pył krzemionkowy!).
- Konserwacja: tępe wiertło grzeje się i niszczy materiał. Ostrz je lub wymieniaj; przechowuj w kasetach, by nie obijać krawędzi.
Podsumowanie
Nie istnieje jedno wiertło „do wszystkiego”. Do drewna wybieraj brad-point i – do czystych, płaskodennych otworów – Forstnera (na niższych obrotach przy dużych średnicach). Do metalu najlepsze są HSS, w twardszych materiałach HSS-Co z czubkiem 135° i smarowaniem. Do muru używaj widiowych z udarem i systemu SDS, a w razie zbrojenia zatrzymaj się i zastosuj dedykowany przecinak do prętów. Do płytek i szkła stosuj wiertła włóczniowe lub koronki diamentowe, bez udaru i z chłodzeniem. Tworzywa lubią ostre narzędzia, niższe obroty i wiertła stopniowe. Właściwe narzędzie + odpowiednie obroty, chłodzenie i technika to czysty otwór, dłuższe życie wiertła i bezpieczniejsza praca.