Starzejące się ciało ma inne potrzeby: słabszy chwyt, gorszą równowagę, mniejszą siłę, węższe pole widzenia, czasem aparat słuchowy lub chodzik. Dom przyjazny seniorom to taki, który te ograniczenia przewiduje i „pomaga”, zamiast przeszkadzać. Poniżej doprecyzowane wytyczne – liczby, rozwiązania i detale wykonawcze, które realnie zwiększają bezpieczeństwo i samodzielność.
Rzut i komunikacja
- Jedna kondygnacja lub pełna funkcjonalność parteru: sypialnia, łazienka z prysznicem, kuchnia i salon na jednym poziomie.
- Szerokości i zawracanie: drzwi w świetle min. 90 cm, korytarze 100–120 cm (w wąskich miejscach bez mebli). Zapewnij pole manewru Ø 150 cm w wiatrołapie, łazience i sypialni.
- Bezprogowość: różnice poziomów 0–2 cm; jeśli trzeba, zastosuj rampę o spadku do 6–8% (1:16–1:12) z poręczami po obu stronach.
- Schody (gdy nieuniknione): wysokość stopnia ≤17 cm, głębokość ≥28–30 cm, obie poręcze na wys. 85–95 cm, jednolite krawędzie z kontrastem. Przewidź miejsce pod pionową platformę lub windę domową w przyszłości.
Wejście i strefa wejściowa
- Doświetlone, zadaszone wejście z antypoślizgową nawierzchnią i spadkiem 1–2% od drzwi.
- Drzwi zewnętrzne: niski próg, dźwigniowa klamka, samozamykacz o lekkiej pracy.
- Wiatrołap: odkładanie kul/chodzika, siedzisko do zmiany obuwia, wieszaki na wys. 100–130 cm, dobre światło na czujnik ruchu.
Podłogi i wykończenia
- Antypoślizg i brak olśnień: matowe lub półmatowe powierzchnie; w łazience i przy wejściu materiały dobrze trzymające na mokro.
- Równe połączenia: brak „garbów” na listwach progowych; dywaniki tylko cienkie i przyklejone.
- Kontrasty: krawędzie schodów, progi funkcyjne, blaty – wyraźne odcięcie kolorystyczne od tła poprawia percepcję.
Oświetlenie i elektryka
- Światło ogólne: równomierne, 3000–4000 K, CRI ≥80, bez ostrych cieni.
- Światło zadaniowe: blaty kuchenne 300–500 lx, lustro w łazience – oprawy boczne, czytanie – lampy kierunkowe.
- Nocne prowadzenie: listwy przypodłogowe z czujnikiem ruchu w korytarzu i sypialni.
- Wysokości osprzętu: włączniki 90–110 cm nad posadzką; gniazda 40–60 cm (nad blatem 100–110 cm).
- Bezpieczeństwo: czujniki dymu i CO, detektory zalania (szafka pod zlewem, przy pralce), wyłącznik główny płyty w zasięgu ręki.
Kuchnia przyjazna seniorom
- Blat i szafki: wysokość blatu 74–86 cm (dobrana do wzrostu), fragment z wolną przestrzenią na kolana (wys. min. 70 cm, gł. 50–60 cm). Szuflady z pełnym wysuwem i hamulcem zamiast niskich półek. Cokół szafek: wys. 10–15 cm, gł. 10–12 cm (miejsce na stopy).
- AGD: piekarnik i zmywarka w słupku (środek na wysokości klatki piersiowej), indukcja (brak płomienia) z blokadą, lodówka z szerokim otwarciem i półkami wysuwanymi.
- Armatura i zlewozmywak: bateria dźwigniowa/termostatyczna, wyciągana wylewka; mata antypoślizgowa w strefie mokrej.
Łazienka bez barier
- Prysznic typu walk-in: bez progu, spadek do odpływu liniowego; pole manewru min. 90×120 cm, optymalnie 100×140 cm.
- Siedzisko i uchwyty: składane siedzisko lub stabilny taboret; uchwyty 70–80 cm nad posadzką (prysznic) oraz przy WC (po obu stronach lub jeden odchylany).
- WC: siedzisko na wys. 45–48 cm ułatwia wstawanie; przewidź wzmocnienia ściany pod poręcze.
- Umywalka: płytka, z miejscem na kolana (wys. 70 cm), bateria dźwigniowa/termostat, syfon podtynkowy.
- Wykończenie: płytki o dobrej przyczepności na mokro; fugi o niskiej nasiąkliwości; kontrastowe krawędzie.
- Komfort: ogrzewanie podłogowe (ciepła posadzka, szybkie schnięcie), sprawna wentylacja mechaniczna.
Sypialnia i strefa dzienna
- Łóżko: wys. siedziska 45–50 cm, twarde podparcie pleców, miejsce dojścia po obu stronach.
- Przestrzeń manewrowa: przejścia ≥90 cm, w rejonie łóżka warto Ø 150 cm.
- Sterowanie z łóżka: włącznik światła, roleta, telefon/przycisk alarmowy w zasięgu.
- Meble: stabilne siedziska z podłokietnikami (łatwiejsze wstawanie), unikanie niskich, miękkich „zapadek”.
Słuch, wzrok, dotyk – projektowanie wielozmysłowe
- Akustyka: zasłony, dywaniki (przyklejone), tapicerowane siedziska – mniej pogłosu i łatwiejsza komunikacja.
- Czytelność informacji: duże piktogramy, podpisane przełączniki, wyraźne oznaczenia kierunku wiatrołap → korytarz → łazienka.
- Termika i zacienienie: równomierne ogrzewanie (np. powierzchniowe), brak przeciągów; rolety/żaluzje elektryczne z przyciskiem lub pilotem.
Automatyka i wsparcie technologiczne
- Proste scenariusze: „wyjście z domu” (gaszenie świateł, obniżenie temp.), „noc” (przygaszenie, czujniki podłogowe).
- Monitoring łagodny: dzwonek wideo, powiadomienia o otwartych drzwiach/oknach, przypomnienia o lekach w asystencie głosowym.
- Zapas energii: UPS do routera/centrali alarmowej, ewentualnie mały agregat dla osób zależnych od sprzętu medycznego.
Ogród, podjazd i garaż
- Ścieżki: twarde, równe, szer. ≥120 cm, bez „kocich łbów”, poprzeczny spadek 1–2%.
- Miejsca odpoczynku: ławki z oparciem i podłokietnikami co 20–30 m na dłuższych odcinkach.
- Garaż: antypoślizgowa posadzka, dobre odwodnienie, zadaszone przejście do domu; kontakt i włączniki na tych samych wysokościach co w domu.
Rezerwy na przyszłość
- Wzmocnienia ścian (płyta OSB/sklejka pod GK) w łazience, przy łóżku i schodach – łatwy montaż uchwytów za 5–10 lat.
- Miejsce na podnośnik/windę: np. dwa pomieszczenia jedno nad drugim o zbliżonym rzucie.
- Instalacje: dodatkowe peszle i gniazda (w tym przy łóżku), rezerwa obwodów pod automatykę.
- Modułowość: możliwość wydzielenia drugiej sypialni blisko łazienki dla opiekuna.
Koszty i kompromisy
- Najtańsze decyzje to te na etapie projektu: szerokości, bezprogowość, rezerwy w ścianach, układ parteru.
- Priorytety, gdy budżet ograniczony: łazienka walk-in z poręczami, bezprogowe drzwi, oświetlenie nocne i dobre kontrasty, kluczowe punkty elektryki na właściwych wysokościach.
- Elementy „dołożone później”: uchwyty, siedziska, automatyka rolet, dodatkowe oświetlenia – zaplanuj miejsca i zasilanie już teraz.
Podsumowanie
Dom przyjazny seniorom to prosty układ, bezprogowe przejścia, właściwe szerokości, dobre światło i logiczna elektryka. Najważniejsze liczby, które warto zapamiętać: drzwi ≥90 cm, korytarze 100–120 cm, zawracanie Ø 150 cm, progi 0–2 cm, poręcze 85–95 cm, prysznic min. 90×120 cm, WC 45–48 cm wysokości siedziska. Dodaj do tego antypoślizgowe posadzki, czytelne kontrasty, prostą automatykę i rezerwy pod przyszłe uchwyty czy windę – a zyskasz dom, który nie tylko jest bezpieczny „na dziś”, ale też gotowy na jutro.