Dobry wybór styropianu (EPS lub XPS) to połączenie odpowiedniej przewodności cieplnej, nośności i odporności na wilgoć — dopasowanych do konkretnego miejsca w przegrodzie. Nie ma „jednego najlepszego” styropianu na wszystko. Poniżej znajdziesz prosty, rzetelny przewodnik oparty na parametrach deklarowanych przez producentów w zgodzie z normą wyrobu (PN-EN 13163 dla EPS i PN-EN 13164 dla XPS).
Co sprawdzić na etykiecie (minimum)
- λD – deklarowany współczynnik przewodzenia ciepła. Im niższa wartość (np. 0,031–0,033 W/(m·K) dla grafitowych, ~0,036–0,040 W/(m·K) dla białych), tym lepszy izolator.
- CS(10) – wytrzymałość na ściskanie przy 10% odkształceniu (np. 70, 100, 150, 200 kPa). To mówi, jaką nośność ma płyta pod obciążeniem.
- TR – wytrzymałość na rozciąganie prostopadłe do powierzchni. Dla systemów ociepleń ETICS zwykle wymaga się TR ≥ 100 kPa (często spotkasz oznaczenie „fasada TR100”).
- Nasiąkliwość (dla EPS – WP przy częściowym zanurzeniu, dla XPS z reguły bardzo niska). W miejscach narażonych na wodę lepszy jest XPS lub specjalne EPS fundament o podwyższonej odporności.
- Reakcja na ogień. Sam styropian EPS ma zazwyczaj klasę E; w ścianie liczy się jednak klasyfikacja całego systemu (ocieplenie + klej + siatka + tynk).
Zastosowanie a zalecane klasy
Elewacje ETICS (klej/siatka/tynk). Szukaj płyt EPS fasada z TR100 i odpowiednią λD. Do budynków standardowych wystarczy CS(10) 70; w strefach narażonych na uderzenia (cokoły) rozważ CS(10) 80–100 i twardszy tynk lub dodatkową siatkę.
Stropy i podłogi (pływające) w domu. Minimum to EPS 100 pod typową wylewką. W garażu czy przy większych obciążeniach miejscowych — EPS 150 lub EPS 200. W podłodze na gruncie, gdzie liczy się i izolacyjność, i sztywność, najczęściej wybiera się EPS 100/150 w dwóch warstwach (dla przełamania mostków i łatwego poziomowania).
Dach płaski/poddasze użytkowe. Na dachach stosuje się twardsze EPS 100–150 lub płyty spadkowe z EPS. W dachach odwróconych i tarasach narażonych na wodę oraz ściskanie — XPS.
Cokół i izolacje przy gruncie. Najbezpieczniej XPS (bardzo niska nasiąkliwość i wysoka CS(10)), ewentualnie dedykowane EPS fundament o zwiększonej gęstości i niskiej nasiąkliwości. To miejsca szczególnie wrażliwe na zawilgocenie i zamarzanie.
Poddasze nieużytkowe (strop nad ostatnią kondygnacją). Tu liczy się głównie λD i grubość; nośność nie jest krytyczna, więc ekonomiczny będzie EPS o dobrej λD układany w dwóch warstwach (z zakładką).
Biały czy grafitowy EPS?
Grafitowy EPS (z dodatkiem grafitu) ma niższą λD od białego — przy tej samej grubości daje lepszą izolacyjność albo pozwala zejść z grubością warstwy. To fakt. Ma jednak praktyczny niuans: mocniej nagrzewa się na słońcu. Podczas montażu na elewacji warto stosować siatki cieniujące i nie kleić dużych połaci w pełnym słońcu, aby uniknąć odkształceń na etapie prac. Biały EPS jest trochę „wolniejszy” termicznie, zwykle tańszy, ale żeby uzyskać ten sam opór cieplny, trzeba dać grubszą warstwę.
Grubość a współczynnik λ — co naprawdę decyduje?
O izolacyjności przegrody decyduje łącznie grubość i λD. Jeśli masz mało miejsca (np. na ościeżach czy przy linii zabudowy), grafit z niższą λD pozwoli osiągnąć wymagany U mniejszą grubością. W miejscach bez ograniczeń przestrzennych możesz wybrać tańszy biały EPS, ale dać go więcej. Z technicznego punktu widzenia liczy się końcowy opór cieplny R = d/λ i U ściany/dachu po uwzględnieniu wszystkich warstw.
EPS a XPS — kiedy który?
- EPS (spieniony polistyren) jest najbardziej uniwersalny do ścian i podłóg; ma szeroki wachlarz nośności i λD, jest łatwy w obróbce i ekonomiczny.
- XPS (polistyren ekstrudowany) ma bardzo niską nasiąkliwość i dużą wytrzymałość, dzięki czemu sprawdza się w cokołach, strefach przy gruncie, tarasach, dachach odwróconych i wszędzie tam, gdzie płyty okresowo mają kontakt z wilgocią lub dużymi obciążeniami.
W praktyce sensowny układ domu jednorodzinnego to: EPS na elewacjach i w podłogach, XPS w strefie cokołu i miejscach mokrych.
Najczęstsze błędy (których łatwo uniknąć)
- Dobór „na nazwę”, nie na parametry. Oznaczenia handlowe różnią się między producentami — zawsze patrz na λD, CS(10), TR i nasiąkliwość.
- Zbyt miękki EPS pod posadzką. Wylewka i ścianki działowe „lubią” sztywniejsze podparcie; EPS 100 to bezpieczne minimum w pokojach.
- Grafit na pełnym słońcu podczas montażu. Cieniuj elewację i klej płyty „na mijankę”, by uniknąć falowania.
- Brak systemowego myślenia o ETICS. Na elewacji liczy się komplet (klej, siatka, łączniki, tynk) i TR; nie mieszaj przypadkowych składników.
- Złe miejsce na XPS. XPS bez sensu na całej elewacji (drogo, a zysk marginalny); za to jest niezastąpiony w cokołach i przy gruncie.
Prosty schemat decyzji
- Gdzie montujesz? Elewacja / podłoga / dach / cokół / fundament.
- Jakie obciążenia i wilgoć? Jeśli duże obciążenia lub wilgoć — rośnie CS(10), a w strefie mokrej wybierasz XPS lub EPS fundament.
- Czy ogranicza Cię grubość? Jeśli tak — rozważ grafit (niższa λD).
- Dla ETICS upewnij się, że płyty mają TR100 i pochodzą z systemu z klasyfikacją.
- Policz U (albo skorzystaj z kalkulatora producenta): dobierz grubość, by spełnić wymagania i mieć komfort cieplny.
Podsumowanie
Wybór „dobrego styropianu” to nie marka, lecz dopasowanie parametrów do zadania. Na elewacji postaw na EPS fasada TR100 z możliwie niską λD (biały lub grafit — zależnie od grubości i budżetu). W podłogach stosuj EPS 100–150, w garażu twardszy. W strefach mokrych i obciążonych (cokoły, fundamenty, tarasy) wybieraj XPS lub dedykowane EPS fundament o niskiej nasiąkliwości. Sprawdzaj λD, CS(10), TR i nasiąkliwość na etykiecie — to jedyne obiektywne kryteria. Tak wybrane ocieplenie będzie trwałe, bezpieczne i skutecznie obniży rachunki, a Ty unikniesz przepłacania za cechę, której w danym miejscu przegrody po prostu nie potrzebujesz.