„Stal nierdzewna” to szeroka rodzina stali odpornych na korozję dzięki co najmniej ok. 10,5% chromu. Chrom tworzy na powierzchni cienką, samoodnawiającą się warstwę pasywną, która spowalnia utlenianie. „Stal kwasoodporna” to podgrupa stali nierdzewnych o podwyższonej odporności chemicznej, zwykle z dodatkiem molibdenu (Mo). W praktyce najczęściej porównia się 304/304L (nierdzewna „uniwersalna”) z 316/316L/316Ti (kwasoodporna).
Skład i mikrostruktura – skąd bierze się różnica?
- 304 / 304L (EN 1.4301 / 1.4307) – ok. 18% Cr, 8–10,5% Ni, bez Mo. Dobra odporność w typowych warunkach atmosferycznych i we wnętrzach, świetna formowalność i spawalność.
- 316 / 316L (EN 1.4401 / 1.4404) – podobny poziom Cr i Ni, + ok. 2–2,5% Mo. To Mo znacząco podnosi odporność na korozję wżerową i szczelinową w środowiskach z chlorkami (sól morska, rozbryzg solanki, „chemia basenowa”).
- 316Ti (EN 1.4571) – wariant stabilizowany tytanem, który wiąże węgiel i ogranicza ryzyko korozji międzykrystalicznej przy wyższych temperaturach (np. spawanie, wyżarzanie).
Dla porównań odporności na wżery używa się wskaźnika PREN (szacunkowo: %Cr + 3,3×%Mo + 16×%N). Dodatek Mo „wyciąga” PREN w górę, dlatego 316 wytrzymuje więcej niż 304 – choć nie jest niezniszczalna.
Odporność korozyjna – fakty, nie mity
- Wżery i szczeliny. Chlorki (NaCl) atakują stal punktowo. 316 radzi sobie wyraźnie lepiej od 304, zwłaszcza w ciepłych i zasolonych warunkach.
- Korozja międzykrystaliczna. Preferuj warianty „L” (low carbon) po spawaniu lub 316Ti, gdy grozi podgrzewanie w strefie wpływu ciepła.
- Pękanie korozyjne naprężeniowe (CISCC). W obecności chlorków i naprężeń nawet 316 może pękać – znaczenie mają projekt (brak szczelin), obróbka i serwis.
- „Kwasoodporna” ≠ odporna na każdy kwas. 316 dobrze znosi wiele kwasów organicznych (np. octowy) i niektóre nieorganiczne w umiarkowanych stężeniach, ale źle reaguje na HCl (kwas solny) i środki na bazie silnych utleniaczy chlorowych (np. wybielacze).
- Powierzchnia ma znaczenie. Gładsze wykończenia (np. poler, 2B/BA) i czysta, odpasywowana powierzchnia istotnie poprawiają trwałość.
Kiedy 304, a kiedy 316/316L/316Ti? – praktyczna mapa doboru
Wybierz 304/304L, gdy:
- elementy są we wnętrzach lub w łagodnym klimacie, bez aerozolu solnego;
- chodzi o balustrady, listwy, okucia w strefach suchych;
- liczy się ekonomia i łatwa obróbka, a środowisko nie jest agresywne.
Wybierz 316/316L, gdy:
- jesteś w strefie nadmorskiej, przy ruchliwych drogach zimą (sól), na tarasach i elewacjach narażonych na rozbryzg solanki;
- elementy stykają się z wodą basenową lub kondensatem o podwyższonej zawartości chlorków;
- pracujesz w przemyśle spożywczym/farmacji albo przy okazjonalnym kontakcie z łagodnymi roztworami kwasów.
Rozważ 316Ti lub gatunki specjalne (np. duplex), gdy:
- występuje długotrwałe podgrzewanie / cykle termiczne i spawanie grubych przekrojów;
- środowisko jest bardzo agresywne (ciepłe, zasolone, stagnujące roztwory, szczeliny).
Uwaga: często spotykane hasło „marine grade 316” jest skrótem myślowym. W realnej eksploatacji nad morzem kluczowe są detale projektu (odpływ wody, brak szczelin), wykończenie powierzchni, montaż i konserwacja. Sam gatunek nie załatwia wszystkiego.
Spawalność i obróbka – na co uważać na budowie
- Wybieraj odmiany „L” do spawania (304L/316L).
- Osobne narzędzia do nierdzewnej – nie „zarażaj” powierzchni stalą węglową (szczotki ze stali czarnej, zanieczyszczone taśmy).
- Po spawaniu wykonaj trawienie + pasywację, by usunąć zgorzelinę i przywrócić pasywność (dotyczy zwłaszcza strefy HAZ i spoin).
- Unikaj martwych stref i szczelin (podkładki, niedosunięte profile, ostre kąty bez odpływu) – to ogniska korozji szczelinowej.
- Minimalizuj kontakt galwaniczny z mniej szlachetnymi metalami w obecności wilgoci (izolatory, podkładki z tworzyw).
Utrzymanie i chemia – proste zasady, które działają
- Czyść regularnie: łagodne, neutralne detergenty + woda, spłukanie i wytarcie.
- Unikaj wybielaczy, podchlorynów i silnych środków chlorowych; jeśli już – natychmiastowe, obfite spłukanie i neutralizacja.
- Usuń zacieki soli możliwie szybko (zima, bryza morska).
- Dla połysku stosuj środki przeznaczone do stali nierdzewnej; nie używaj past z cząstkami stali węglowej.
Normy i oznaczenia – jak czytać metki
- W UE podstawowe materiały i gatunki opisuje seria PN-EN 10088 (oznaczenia w formacie 1.4301, 1.4307, 1.4401, 1.4404, 1.4571 itd.).
- Równolegle funkcjonują symbole AISI (np. 304, 316). To ten sam świat, tylko inny system nazewnictwa.
- W kartach materiałowych szukaj informacji o składzie (Cr/Ni/Mo/N), własnościach mechanicznych, spawalności i zalecanym wykończeniu – to ułatwia dobór do środowiska.
Najczęstsze błędy wykonawcze
- Zastosowanie 304 w strefie chlorków – szybkie wżery i reklamacje.
- Brak pasywacji po spawaniu, pozostawiona zgorzelina i odpryski.
- Zanieczyszczenie powierzchni narzędziami po stali czarnej.
- Projektowanie z „kieszeniami wody” i szczelinami (barierki bez odpływu, podkładki).
- Czyszczenie wybielaczami lub silnymi środkami chlorowymi.
- Rezygnacja z regularnego mycia w rejonach nadmorskich/zimowych.
Szybka ściągawka do doboru (bez zdjęć)
- Wnętrza, łagodny klimat, ekonomia → 304/304L.
- Nadmorskie elewacje, tarasy, okolice dróg zimą, baseny → 316/316L.
- Spawanie grubych przekrojów, podwyższone temperatury → 316Ti lub gatunki stabilizowane.
- Środowiska ekstremalne → rozważ duplex lub wyższy PREN, po analizie ryzyka.
Podsumowanie
Stal kwasoodporna to nie inny materiał niż nierdzewna, tylko jej bardziej odporna część – zwykle z molibdenem, który poprawia zachowanie w obecności chlorków i wielu mediów chemicznych. W budownictwie różnica sprowadza się do doboru do środowiska: 304/304L sprawdzi się w „łagodnych” warunkach i we wnętrzach, 316/316L będzie bezpieczniejsza w strefach zasolonych i wilgotnych, a 316Ti oraz gatunki specjalne przydadzą się tam, gdzie dochodzą temperatura i spawanie lub bardzo agresywne media. Ostateczna trwałość zależy jednak nie tylko od gatunku, lecz także od projektu, obróbki, pasywacji i regularnego serwisu. Dobrze dobrana i właściwie potraktowana stal nierdzewna – kwasoodporna czy „zwykła” – potrafi pracować bezproblemowo przez dekady.